15.11.20

૧.૧. સિતારા સુધીની સીડી

આપણે શિકારી, પશુપાલક હતા.
ચારે બાજુ વાડ હતી.
આપણે ફક્ત જમીન, મહાસાગરો અને આકાશથી બંધાયેલા હતા.
ખુલ્લો રસ્તો હજીય આપણને વિસરાયેલા બાળગીતની જેમ બોલાવે છે. પછડાટ અને હાર, બધી મર્યાદાઓ અને અણઆવડતો છતાં આપણે મહાનતાને લાયક છીએ.
એક વારની રખડું આપણી પ્રજાતિ આવતી સદીના અંત સુધીમાં કેટલે દૂર પહોંચશે?
અને આવનારા હજાર વર્ષમાં?
બ્રહ્માંડ દરિયાના કિનારે તમારું ફરીથી સ્વાગત છે.

જેની મોટાભાગની હજી ખેડાયા વગરની છે, તે સ્થળ-કાળની વિશાળતા ગહન છે. 
વિજ્ઞાને ભાળેલી દુનિયાઓની ઝાંખી કરવા આપણે જઈ રહ્યા છીએ.
ધરતીની નીચે પથરાયેલી સબંધોની ગોઠવણની આપણે મુલાકાત લઈશું, જેના અસ્તિત્વ વિષે કોઈને ખબર ન હતી.

હું તમને પહેલાં મિલનની વાર્તા કહેવા જઈ રહ્યો છું.
આપણે ભયંકર સાહસી માણસોને મળીશું.

તારાઓમાં ઘર બનાવી બેઠેલા આપણા ઘણા દૂરના સગાને મળવા આપણે ઉપલબ્ધ ભવિષ્યમાં યાત્રા કરીશું, .

વિજ્ઞાન આપણને વિશાળતાનીયે પાર લઈ જઈ શકે છે.
પણ, કલ્પના વગર આપણે ક્યાંય ના જઈ શકીએ.
આપણી કલ્પના શીપ બે ઈંધણથી પેટાયેલી છે, શંકા અને આશ્ચર્ય.
વિજ્ઞાને નક્કી કરેલા સાવ સાદા નિયમોથી તે સંચાલિત છે, જે તેને શક્તિશાળી બનાવે છે.
પ્રયોગો અને નિરીક્ષણ વડે વિચારોને તપાસો.
તેમાં ખરા ઉતરે તે વિચારોને લઈ આગળ વધો.
કસોટીમાં નાપાસ થાય તે વિચાર છોડી દો.
સાબિતીઓ જ્યાં લઈ જાય ત્યાં જાઓ.
અને બધ્ધે પ્રશ્ન પૂછો.
આટલા નિયમ હ્રદયમાં કોતરી લો અને બ્રહ્માંડ તમારું છે.
ચાલો, મારી સાથે.

આજની યાત્રામાં આપણે ખૂબ દૂરની આકાશગંગાએ જઈ રહ્યા છીએ.
અને આપણે જાણીશું કે એક પ્રજાતિ તરીકે આપણે બ્રહ્માંડના ખોજી કઈ રીતે બન્યા.
નાસાનું વોયેજર વન.
૧૯૭૭માં છોડાયેલું, માનવ હાથોએ બનાવેલું, સૌથી દૂર પહોંચેલું સાધન.
છેલ્લે આપણે તેને મળ્યા તે પછી તેણે લાંબી મજલ કાપી છે, લગભગ ૨૪ કરોડ કિલોમીટર.
વૉયેજર આપણી દૂધ ગંગાના બીજા ભાગ તરફ જઈ રહ્યું છે, આપણી મંઝીલ તેથી અલગ, વધારે દુર છે.

બ્રહ્માંડનો દરિયો સમયસ્થળનો બનેલો છે.
સમય બદલ્યા વગર આપણે જગ્યા બદલી શકતા નથી.
આપણે સો કરોડ પ્રકાશવર્ષથીય વધારે દૂર જવાનું છે.

તેથી, આપણે સો કરોડ વર્ષ જેટલા ભૂતકાળમાં પણ યાત્રા કરવાની થશે. એક એવી ભયાવહ ઘટનામાં જેણે સમયને પણ રગદોળી નાખેલો.

મંઝીલની નજીક પહોંચી ગયા આપણે : બે મહાકાય તારાઓ પોતાનામાં જ ફસડાઈ પડતાં બે શ્યામ વિવર જનમ્યા.
તે ઘડીથી, લગભગ સો કરોડ વર્ષથી, તેઓ એકબીજા ફરતે ગુરુત્વાકર્ષી નૃત્ય કરી રહ્યા છે.
આપણે તેનું અંતિમ દ્રશ્ય જોવા આવ્યા છીએ.
જ્યારે તે બંને અથડાશે ત્યારે તેઓ સ્થળ-કાળની સુનામી ઊભી કરશે જે બધી દિશાઓના અવકાશને ખેંચશે અને દાબશે.
અને, સમયની ઝડપ વધારતાં પહેલાં તે તેને ધીમો પાડશે.
તે સમયને વધુ ધીમો પાડશે.
સો કરોડ પ્રકાશ વર્ષ દૂરના અવકાશને તે બધી દિશામાં ખેંચશે અને દાબશે. ગુરુત્વાકર્ષણ અને ધીમો પડતો સમય, સ્થળકાળની સુનામી સર્જાશે.
સો કરોડ પ્રકાશવર્ષ સુધીના અવકાશને તે બધી દિશાએથી ખેંચશે અને દાબશે.

સો કરોડ પ્રકાશવર્ષ દૂર બનતી ઘટના સાથે આપણી સાથે શું લેવાદેવા?

સ્થળકાળ ભેદીને દ્રવ્ય તરંગો પ્રસરાવી શકે છે તેવું સમજનારા આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈન પહેલા હતા.
તેમણે ધારણા કરી હતી કે દ્રવ્યમાં થતા ભયાવહ ધડાકા સામાન્ય તરંગ નહીં, ખૂબ મોટાં મોજાં, ગુરુત્વાકર્ષી તરંગ સર્જી શકે છે.

તમે મને તમારા ડિવાઈસ પર સાંભળી-વાંચી શકો છો કારણ કે આપણે ઇલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક તરંગપટને અનુકૂળ રીતે કાબુમાં રાખવાનું શીખી ગયા છીએ.
ઈલેક્ટ્રોમેગ્નેટિક તરંગોની જેમ જ જો આપણે ગુરુત્વાકર્ષી તરંગો પર સવારી કરતા શીખી જઈએ તો. . . ?
અત્યારે આ વાત એટલી જ અશક્ય લાગે છે, જેટલી 19મી સદીમાં ઈલેક્ટ્રિસિટી પર કામ કરી રહેલા વૈજ્ઞાનિકોને વિદ્યુતચુંબકિય તરંગો પર લગામ લગાવવાની વાત લાગતી હતી.

કોસ્મોલોજીસ્ટ્સ શ્યામ વિવરની હાજરીની ઘોષણા કરી ચૂકેલા.
ગુરુત્વાકર્ષી તરંગો એ બ્લેક હોલના અસ્તિત્વની પહેલી, સીધી સાબિતી છે.
બને કે તે તરંગો બ્રહ્માંડને જાણવા અને ખોજવાના નવા વિકલ્પો પણ આપે.

મહાન અંધારિયા મહાસાગરની ભીતર ઉતરવા વિજ્ઞાને ઘડી કાઢેલી બીજી ઈન્દ્રિયો સાથે પણ તેને જોડી શકાય : જાતભાતનો પ્રકાશ- ગામ કિરણો, એક્સ રે, અધોરક્ત, પારજાંબલી, રેડિયો તરંગો અને દ્રશ્ય પ્રકાશ.
બ્રહ્માંડ જોવાની અવનવી રીતો કદાચ આપણને પેલા શ્યામ વિવર અને જેમના વિશે આપણે હજી સુધી અંધારામાં છીએ તેવા આપણા બ્રહ્માંડના ભાગોની અંદર શું થઈ રહ્યું છે, તે જોવામાં મદદરૂપ થઈ શકે.

સર્જનની પહેલી પળ, બ્રહ્માંડના જન્મ વખતે ઉઠેલા ગુરુત્વાકર્ષી તરંગોને જો આપણે પકડી શકીએ, તો કેવું?

આપણે આટલા બધા હુંશિયાર કેવી રીતે બન્યા?
આપણે માણસની ઉત્ક્રાંતિ વિશે તો કંઈક જાણીએ છીએ, પણ માણસનું મગજ કેવી રીતે ઉત્ક્રાંત થયું?
સિતારાઓ સુધી લઈ જતી સીડીની મહેચ્છા ક્યાંથી આવી?
બ્રહ્માંડનો પોતાને ઓળખવાનો માર્ગ આપણે કઈ રીતે બન્યા?